Ingeborg

In mijn jeugd ging het kerstgebeuren gepaard met twee prangende vragen. De eerste draaide om mijn vader. De beste man heeft een afwijkend levensritme: hij gaat pas ’s ochtends om half 6 naar bed en neemt vervolgens tot diep in de middag geen deel aan het gezinsleven. Best zuur om zo’n nachtdier dan op kerstochtend uit zijn hol te bonjouren. Maar daar hadden mijn zusje en ik geen boodschap aan. Over de herrie van onze knorrende magen heen brulden we met gepast enthousiasme dat het ontbijt geserveerd werd. En hij kwam. Natuurlijk. Horde één was genomen.

Wat zich de uren daarna afspeelde, weet ik niet meer. Zelf lag ik ongetwijfeld ergens in huis zwaar misselijk te bekomen van alles wat ik naar binnen had gepropt. Mijn zusje heeft een bescheidener eetpatroon, maar ik verwacht dat ook zij zich niets speciaals kan herinneren. Misschien keek ze naar de kerstboom die mijn moeder op de laatste nipper het huis in sleepte. Altijd een tweedehands exemplaar, gratis en voor niets opgehaald bij de school waar mijn moeder juf was. Lekker voordelig, maar geen bijdrage aan de reinheid van ons huis: de naalden die tijdens het vervoer nog niet waren uitgevallen, storten zich jubelend op de grond zodra het acclimatiseringsproces was doorlopen. Mijn moeder hád de uren tot het kerstdiner kunnen vullen met naaldenraperij, maar deed dat zeker niet. En mijn vader lag in bed. Voor deel twee van zijn nachtrust.

Zodra we hem boven ons hoorden stommelen, zo rond een uur of drie, rees de tweede, jaarlijks terugkerende vraag: wat staat er vanavond op het menu? Veiligheidshalve namen we nooit voorzorgsmaatregelen. Niemand stortte zich op het verzamelen van recepten of haalde interessante voedingsproducten in huis. De twee dochters – en ik moet toegeven dat ik er daar één van was – lustten namelijk niets. En dat hebben ze van hun vader. Waarmee er slechts één persoon, de vrouw des huizes, recht zou doen aan een uitdagend diner. En laat mijn moeder nu een voorkeur hebben voor hypergezond, half rauw voedsel waar geen weldenkend mens een feestelijke dag mee wil opluisteren. Dus wat doe je dan? Dan zet je een trog vol boerenkool op tafel. Vrolijk kerstfeest!

We zouden er met zijn drietjes een paar dagen tussenuit gaan: Kind2, Kind4 en ik. Omdat Maartje en Tom onpasselijk worden van kunst en cultuur drongen ze aan op het thema zon en zee. Zelf voegde ik daar schielijk nog een derde z aan toe, die van zuinig. Lang leve internet, alhoewel: de bestemmingen waar je voor een paar tientjes naartoe kunt, vallen allemaal in de categorie ‘nooit van gehoord’ en vergen dus toch nog heel wat diepteonderzoek. Zo konden we naar Lappeenrantra, wat niet in India bleek te liggen maar in Finland, waarmee de kansen op strandweer zo’n beetje nihil werden. Een andere optie was Knock West waar je vast heel veilig bent, maar vóór je het weet word je daar – al dan niet per ongeluk – toch bewusteloos geslagen en ben je het lijdend voorwerp van een tocht tegen zinloos geweld. Laat maar zitten.

En toen was daar Pescara: halverwege Italië (zon), aan de Adriatische kust (zee) en kiloknaller bij RyanAir (zuinig). De stad werd in 1968 voor het laatst bezocht door buitenstaanders: mijn ouders waren er tijdens hun eerste buitenlandse reis, maar hebben dat om onduidelijke redenen altijd stil gehouden voor hun nageslacht. In de 46 jaren die daarna verstreken, leidden de Pescaranen een anoniem bestaan in de toeristische kantlijn. Tot ineens die Nederlandse delegatie van drie arriveerde. De voltallige lokale bevolking – ruim 120.000 mensen – was hartelijk, behulpzaam en bijzonder praatziek. Dat laatste had overigens geen enkele zin, want ik spreek alles bij elkaar twintig woorden Italiaans waarvan en tien Spaans zijn en Maartje en Tom komen niet verder dan pizza, pasta en Prego (met hoofdletter, want zo heet de pizzeria bij ons om de hoek).

Tijdens de gesprekken die geen gesprekken waren, viel ons één ding op: de gemiddelde Pescaraan is niet erg groot. Zelfs de grote Pescaraan is niet zo groot. Ze zijn eigenlijk allemaal gewoon heel klein. Dus al die Italiaanse nekjes bogen naar achteren als ze ons zagen aankomen. Om het eindpunt van die twee ‘best grote’ vrouwen en die enorme blonde mannenreus te zien, ongeveer 170 en 185 centimeter hoog in de lucht. We waren een doorlopende voorstelling, waar we ook kwamen. Ik snap dat wel hoor, ik kijk zelf ook graag aapjes, maar het voelt toch anders als je zelf de aap bent. Eenmaal terug op Hollandse bodem transformeerde onze verschijning naar ‘niets bijzonders’; gewoon een moeder met haar kinderen. Heerlijk, die onopvallende middelmatigheid!

Ik zat een tijdje geleden aan tafel met een professor die mij van alles zou vertellen over meditatietechnieken en hoe die kunnen helpen om prettiger te leven. Mijn aanwezigheid was puur professioneel: ik zat er slechts om na het gesprek een artikel te kunnen schrijven voor een medisch magazine. Mevrouw de professor nam haar taak serieus: ze voorzag me niet alleen van uitgebreide informatie, maar stelde ook een korte demonstratie voor, om iets meer gevoel bij het onderwerp te krijgen. Dus ik sloot braaf de oogjes, legde mijn handen rustig in mijn schoot en liet de meditatieve ontspanningsoefening over me heen komen.

De meditatiestem van de professor bracht mij al snel in een soort vegetatieve staat: een plant vertoont meer hersenactiviteit dan ik op dat moment. Later, toen ik weer bij zinnen was, realiseerde ik me dat dit me vaker is overkomen. En daar was geen meditatiespecialist bij betrokken. Nee, het was een Amerikaanse landschapsschilder – blank, maar mét afro – die het voor elkaar kreeg: de onvolprezen Bob Ross.

Bob presenteerde in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw The Joy of Painting, een tv-programma over schilderen. Bij toeval kwam ik op zijn kanaal terecht, zappend op zoek naar zinvolle tijdsbesteding. En toen viel ik dus in die stem: zacht, bedachtzaam, hoorbare ademhaling en dan het geluid van de kwasten op het doek. Zoiets. Werkt hypnotiserend, dus hoppa: een glazige blik in mijn ogen en de wereld verdween in een mist. Langer dan een half uurtje duurde deze heilzame ervaring nooit, want na 30 minuten had Bob wérkelijk niets meer te melden over de zoveelste boom, struik of wolk die hij voor zijn publiek geschilderd had. Hij verdween uit beeld en ik kwam weer met beide voeten op de grond, helemaal verkwikt.

Onze samenwerking kwam in 1995 abrupt tot een eind toen Bob op 52-jarige leeftijd werd geveld door maligne lymfoom. En pas nu lees ik op internet dat veel kijkers zijn programma gebruikten om te ontspannen. Bob wist dat en vond het niet erg. Ik ook niet.

De huisarts bij wie ik me op zaterdagochtend op het spreekuur meldt, is snel met me klaar. Ze voelt wat aan de keiharde aardappel die onder mijn kaak hangt, tuurt naar de kleinere bult onder mijn tong en komt dan met de verlossende woorden ‘Ik weet het niet’ en verwijst me een loketje verder, naar de tandarts op hetzelfde spoedplein. Zijn spreekuur zit er net op, vertelt de receptioniste, maar vanavond om half 6 ben ik de eerste. Toch nog iets om dankbaar voor te zijn.

Uiteindelijk ben ik niet de eerste en blijken mijn klachten ook voor de tandarts te raadselachtig: hij weet het niet. Ik voel de volgende doorverwijzing aankomen en ja hoor: beter even laten zien aan de kaakchirurg. Maar – oh, gelukkig, er is een ‘maar’- mijn eigen tandarts moet die verwijzing regelen. ‘En de pijn dan? Kunt u daar iets aan doen?’ Nee mevrouw, even doorbijten, over twee nachtjes slapen is het al maandag. Ik vind het gebruik van het woord ‘al’ wat optimistisch, maar inderdaad, het wordt uiteindelijk maandag.

Mijn eigen tandarts perst me in zijn ochtendspreekuur en buigt zich vol interesse over aardappel en bult. Het zou me hooglijk verbazen als hij zou uitroepen ‘Oh, ik zie het al!’. En dat doet hij dan ook niet. Want: hij weet het niet.

Weer een dag later – geen probleem hoor, laat mij maar sukkelen met die pijn – zit ik bij de kaakchirurg. Hij herhaalt wat al die anderen voor hem deden: kijken, voelen, drukken, foto’s maken en concludeert daarna eensgezind: ‘Ik weet het niet.’ Aangezien hij bovenaan in de pikorde staat – er is geen vergrotende trap van de kaakchirurg – zoekt hij de oplossing in de techniek: veiligheidshalve toch maar even een MRI laten maken, om kwaadaardigheid uit te sluiten. Hij drukt me op het hart om daar niet van te gaan wakker liggen, want niets wijst op kanker, maar zekerheid is er pas na die scan. Eenmaal thuis weet ik niet hoe snel ik de kosten van een MRI moet opzoeken. Die kosten zijn namelijk – aan mijn geluk komt geen eind – geheel voor eigen rekening; dat krijg je als je kiest voor een maximaal eigen risico. Komt-ie: gemiddeld 600 euro. Leuk! Fijn!

Door al dat gevoel en geknijp door medische lieden is de aardappel al een maatje kleiner geworden. En voelen en knijpen kan ik zelf ook heel goed. Zo’n zelf uitgevoerde bultmassage is bovendien gratis. En blijkt heilzaam: de keiharde aardappel verandert heel langzaam in een tuinboon. Dan in een bruine boon. En vervolgens in een erwt. Om uiteindelijk te schitteren door afwezigheid, net als zijn collega-bult in mijn mond. Besparing: 600 euro, want die MRI, die maken ze maar van een ander.

Op zijn dooie akkertje, maar ook wat weifelachtig, drentelt een oudere heer in de driehoek tussen brood, kaas en kassa. Dan doemt vanuit ‘de vleeswaren’ traag een licht-gekromde dame op. Ze legt haar rimpelige, dooraderde hand op de onderarm van meneer en begint in zijn mandje te rommelen. Zijn vrouw, denk ik nog.

Mevrouw kijkt welwillend op uit het mandje: ‘U heeft al spekjes’, constateert ze enthousiast. ‘Waarom maakt u geen zuurkool vanavond? Of boerenkool, ook lekker!’ Meneer probeert aan haar greep en bemoeienis te ontkomen; niet vreemd: hij eet zo te zien al ruim 80 jaar en lijkt ze alle vijf nog prima op een rijtje te hebben. ‘Spekjes zijn ook lekker in erwtensoep’, kraait zijn adviseuse geestdriftig. Triest hoe vindingrijk een mens moet worden als de eenzaamheid om de hoek komt kijken. Haar gratis advies aan supermarktbezoekers is nog maar de aftrap, stel ik me zo voor.

Straks, na een kopje koffie aan haar stille keukentafel, gaat ze wat moedeloos de galerij op, even de boel aanvegen. Niet dat er rommel ligt, maar je weet nooit wie je treft. Achter de vitrages zie je de schichtige gezichten van andere flatbewoners: ‘Laten we nog maar even wachten, Miep ligt weer op de loer.’ In arren moede verlegt Miep haar terrein dan maar: ze trekt haar jas wat dichter om zich heen en scharrelt richting lift, naar buiten. Onder het flatgebouw staat altijd wel een groepje opgeschoten jeugd dat wat coaching nodig heeft. Ze verordonneert hen om niet voor de ingang van de winkel te gaan staan, moppert over achteloos weggegooide peuken en vertrekt met de woorden dat het vroeger toch echt heel anders ging. De pubers kijken haar na deze opvoedings- en geschiedenislessen verbouwereerd na en stoppen nog een stuk chocola in hun mond.

Miep pulkt de rest van de dag aan het Perzische kleedje op de salontafel. Eindeloze leegheid, dat is haar leven geworden. Haar slachtoffer van die ochtend koos uiteindelijk voor stamppot andijvie, heerlijk bij spekjes.