Ingeborg

Op mijn leeftijd mag je best een buik hebben. Zeker als je vier kinderen hebt geworpen. Maar ik heb hem niet. Da’s het goede nieuws.

Helaas moest ik hedenochtend constateren dat ik wel andere vetophopingen aan het ontwikkelen ben, terwijl ik die met nijver sporten tot een acceptabel niveau had gereduceerd. Maar ja, dan moet je dat wel blijven doen. Ook als je huis verbouwd wordt, ook als je vervolgens door een sluimerend griepje overmand wordt en ook als je daarna wat aversie tegen lichamelijke activiteit aan de dag legt.

Gisteren was ik er helemaal klaar voor. Dochter Maartje en ik hesen ons in ons tenue, pakten de sporttas en staarden lusteloos naar buiten. Daar was het koud. Daar was alles ondergesneeuwd. En bovendien, zo verzon Maartje als extra excuus: ze had een enorme blaar overgehouden aan haar galafeest. Lopen op hakken bleek geen sinecure. Die blaar gaf de doorslag: wij bleven thuis. Een dag later zijn de weersomstandigheden en de begaanbaarheid van ’s Heren wegen er niet op vooruit gegaan, maar mijn bovenbenen ook niet. Daar groeien een weerszijden punten, die ik liever op andermans lijf zie. In dat geval poets ik ze verbaal weg: “Joh, dat is toch vrouwelijk!” Maar zelf duld ik ze natuurlijk absoluut niet: niks vrouwelijks aan, vervormend zijn ze!

Het sporttenue heb ik weer aan, voortvarend als ik ben. Stap twee stel ik even uit – ik hang liever de columnist uit. Maar vandaag gaat het wél gebeuren. Behalve als de auto vastloopt in de sneeuw. Bij voorkeur ter hoogte van de Mac Donald’s.

We woonden nog niet zo lang in het grote nieuwe huis. De zolder was een enorme uitgestrekte vlakte, nog niet opgedeeld in de latere twee kamers en badkamer. De bedden van mij en m’n zusje stonden vlakbij elkaar, pal naast één van de twee toegangsdeuren. Nachtelijke plasjes waren geen probleem. Op de tast stiefelde ik om het bed van m’n zusje heen en vond m’n weg naar de overloop.

Tot neef C. bij ons kwam logeren. Waarom hij dat deed is me nog steeds een raadsel, voor zover ik me kan herinneren hadden we geen hechte band. Hij sliep bij ons in de balzaal. En natuurlijk liep m’n blaas weer vol. Nu moest ik niet alleen het bed van zusjelief omzeilen, maar ook het logeermatras dat ergens op de grond lag. En ik raakte uit koers. De ruimte leek ineens oneindig, nergens een muur te vinden. Geen aanknopingspunt, wel paniek die omhoog kolkte in mijn 8-jarige keeltje. Aardedonker: tast, stiefel, tast, stiefel. Ik heb de uitgang gevonden, maar ik kan de angst van toen nóg oproepen. Toch werd deze traumatische ervaring ’s anderendaags overtroffen, ik had het als kind niet makkelijk …

De volgende ochtend al voelde ik mijn ogen opnieuw bijna uit hun kassen barsten. Deze keer niet om aanknopingspunten te vinden in het stikdonker, maar om wat neef C. uit zijn koffertje toverde: een scheerapparaat. Ik deed in die tijd nog aan plaatsvervangende schaamte en heb dus nooit durven vragen waarom dat ding werd meegezeuld. Hij ging er in ieder geval omslachtig en enthousiast mee aan de slag. Zijn wangen waren daarna zo zacht als babybilletjes. Daarvoor trouwens ook al: neef C. was 7.

Dat is nu bijna 35 jaar geleden. Neef C. heeft uiteindelijk gelukkig de baard gekregen die nodig was om het zorgvuldig ingepakte apparaat van nut te laten zijn. En ook de vrouw die hem kan wijzen op schurende stoppels die schreeuwen om onthoofding. Vrouw C – fijn, die allitererende voornamen – ligt goed bij ons: ze is leuk. Heel rustig, heel bescheiden, maar ook heel geestig en attent. Allemaal goede eigenschappen. Ze heeft er nog één: vrouw C. schrijft. En hoe! Ze werd tweede bij een schrijfwedstrijd en kreeg lovende kritieken van Abdelkader Benali.

Dat brengt me op een teer punt in het karakter van vrouw C. Dat ze meedeed aan die schrijfwedstrijd mag al in de krant. Misschien stond het er zelfs in? Maar ik vrees met grote vreze dat ze op dit moment niet ijverig over haar toetsenbord gebogen hangt om haar eerste boreling landelijk in de markt te zetten. Vrouw C. denkt volgens mij dat zij niets toe te voegen heeft aan de literaire wereld. Da’s eeuwig zonde, want dat heeft ze wél. Hemelsbreed zo’n 8 kilometer bij haar vandaan zit iemand wier amibitie misschien groter is, maar haar ontbreekt het aan het talent. Verder dan ‘een aardige column’ komt dit wezentje niet. Zo is er altijd wat …

Vrouw I. en vrouw C. botsen knus tegen hun beperkingen op. De vergetelheid slaat al toe vóór de lichtbelegen dames de Styx zijn overgestoken. Al bestaat natuurlijk de kans dat vrouw C. haar Abdelkader B. niet teleur wil stellen. En in het diepste geheim voortbroedt op haar embryo. Moge het paard dat in het bijna-maar-net-niet-winnende-verhaal op de luchthaven stierf niet voor niets gestorven zijn! Hij de Styx over, vrouw C. de eeuwige roem.

Eigenlijk kom ik binnen om een cadeautje af te geven. Maar ik krijg er ook één. En de gever heeft dat helemaal niet in de gaten. Dat maakt het lastiger om ervoor te bedanken, merk ik.

Op de laatste dag vóór de kerstvakantie loop ik binnen bij mijn oud-collega’s. In de anderhalf jaar dat ik met hen samenwerkte, was het uitermate onrustig in mijn lijf. Mijn hart krijste dat ik voor mezelf moest beginnen, mijn brein – altijd aan de voorzichtige kant – murmelde angstig dat ik toch een leuke baan had; waarom aan zo’n onzeker avontuur beginnen.

Ik liet mijn hart winnen. Uiteindelijk.

Af en toe werk ik nog voor mijn vroegere werkgever, als hij teksten nodig heeft of een website. En vandaag loop ik binnen om twee dozen bonbons af te leveren. Een beetje schuchter, want een ‘relatiegeschenk’ voelt erg berekenend. Alsof ik toekomstige opdrachten wil veilig stellen. Ze zitten er allemaal, lekker aan een kersttoestandje. Veel bekende gezichten, en ook veel onbekende: ex-baas heeft een enorme expansiedrift. Ik drijf lekker mee in het warme bad, geweldig om er weer even tussen te zitten. De bonbons komen uit de tassen tevoorschijn, ik krijg een kopje rooibosthee. Voel me deels een indringer, en deels ook onderdeel van de club.

Ik kan niet te lang blijven. De auto staat illegaal geparkeerd: geen kaartje gekocht. En bovendien moet ik nog een paar adresjes af; ik heb een paar kilo bonbons aan boord. Als ik me weer in mijn jas hijs, begint Jolanda over mijn blogs. Dat ze die altijd leest. En dat haar Serge, die ik maar twee keer gezien heb, maar die de kunst verstaat om een mens zich prettig te laten voelen, ze óók altijd leest.

En dan ben ik dus gewoon weer even acht jaar oud: verlegen draaikonterig. Als een kind zo blij verlaat ik ‘de Villa’: weer een schop onder de kont rijker om door te schrijven aan iets wat nog lang geen boek is. Maar dat wél gaat worden: al is het maar met een oplage van twee stuks. Af te leveren in Venray, bij Jolan en Serge. Thanx!

Kerst was vroeger niet met veel decorum omgeven, bij mij thuis. De boom werd op de laatste nipper het huis ingedragen, een recycle-model, hij had z’n best al gedaan op de school waar mijn moeder les gaf. Jarenlang hing daar dezelfde verlichting in: zilverkleurige bloemen met rode, gele en groene lampjes. Uiteindelijk overleed het snoer, het bleek onvervangbaar. Er kwam tenminste geen nieuwe voor. Vanaf toen deden we het gewoon met de al minstens zo vertrouwde ballen. Die gingen niet stuk, dus ze bleven.

Het kerstontbijt viel ook niet altijd even makkelijk. Mijn vader is een notoire langslaper; het valt dan niet mee om kwiek aan de dis te verschijnen om negen uur ’s ochtends. Maar hij deed het! Op moeder konden mijn zusje en ik in die tijd ook nog niet wachten; zij zat nog niet in de slapeloze fase die inmiddels al twee decennia haar leven beheerst en knapte haar uilen rustig door tot Angela en ik kwamen melden dat het ontbijt klaarstond. Twee uit de slaap gerukte, maar welwillende ouders en twee dochters die ‘m eens goed wilden raken. En dat deden we: binnen vijf minuten ulkten we al van de misselijkheid. Gelukkig stonden er tot de boerenkool van die avond geen versnaperingen meer op het programma: kerst was just another day.

Bij mijn lief thuis werd juist groots uitgepakt, en ik ben daar blij om. Door mijn soms wat al te nuchtere opvoeding blijk ik niet bijster vaardig in het creëren van sfeer; dat neemt manlief voor zijn rekening. Vandaag dus de kerstboom halen: wie wil er mee? Nou, wat dacht je van ‘niemand’? De oudste zoon zit in zijn bunker, het leven gaat langs hem heen. De oudste dochter is al een etmaal de hort op, Joost mag weten waar ze zit. En de jongste twee dan? Nee: die vinden die jaarlijkse boomplantdag een bezoeking, biechten ze op. Het ding stinkt en ‘haart’. Ze zijn ‘m liever kwijt dan rijk. Gezéllig …

Pa en Moe gaan samen op pad, met een zeil in de achterbak en een touw in het handschoenenvakje. Bij de bomenboer lopen we meteen tegen een mooi modelleke aan. Maar die blijkt 17 euro te kosten en dat gaat ons te ver. Moet goedkoper kunnen. De bomenman wappert ons naar achteren, daar staan de boompjes van een tientje. En daar istie: een parmantig bolleke van zeven decimeter hoog, vastgepind op een houten kruis. Een bespottelijke dwerg, maar zó lief! En maar acht euro, dat geeft de doorslag.

Boomlief staat nu dapper mooi te zijn, volledig opgetuigd met ballen. En dat is een ongekende luxe: ook wij kopen nooit nieuwe, maar bij ons gaan ze wél kapot. In het verleden leidde dat tot een nogal nihilistische aankleding van de kerstboom. Nu ontdekken we bij toeval een eenvoudige en goedkope remedie: downsizen die boom!

En dan de kerstverlichting in de rest van het huis. Die is me ieder jaar een doorn in het oog. De muren, het plafond, het prikbord: alles is omgeven en bespijkerd met lampjes. Hier en daar hangt een schamele rode kerstslinger waar we geen raad mee weten. Het geheel wordt gecompleteerd met twee op- dan wel ontluisterende discoballen.

Onze bebalde dwerg staat dus in een hoerenkast. Het wachten is op klandizie.

Wat doe je met kinderen die hun intellectuele capaciteiten verslonzen? Ik wist het niet. En deed niets. Natuurlijk had ik ze aan de keukentafel kunnen vastspijkeren, of hun ruggen met een karwats kunnen geselen. Ik had ook kunnen staan schelden en tieren tot ik er hoofdpijn van kreeg. Maar ik hou niet van ruzie.

Ik ben bovendien allergisch voor zuchtende, steunende moeders die hun kroost op het gemoed werken: ‘Kindje, je vergooit je toekomst … Doe het dan voor mij!’. Ook die aanpak verdween dus als niet-optioneel in de annalen. En dan blijft er weinig anders over dan bidden, duimen en – in het geniep – handenwringend hopen.

De vier kinderen in onze collectie vormen qua karakter twee koppeltjes: nummer 2 en nummer 4 ontwikkelden in een vroeg stadium voldoende plichtsbesef om ‘op niveau’ te presteren. Voor de een is dat de HAVO, voor de ander het VWO. Mammie tevreden. De andere twee, nummer 1 en 3, zijn uit ander hout gesneden. Zij hangen het luiheidsprincipe aan: een magere voldoende is goed genoeg. En inschattingsfoutjes – waardoor de magere voldoende een vette onvoldoende wordt – horen bij het leven. Komt wel goed. Of niet. Deze filosofie is extra catastrofaal als het brugjaar een periode van twee jaar beslaat en bovendien pas na afloop daarvan leidt tot een keuze voor HAVO of VWO. Primus en Tertia mikken dus op de magere voldoendes op HAVO-niveau. VWO komt nicht im Frage. Mammie niet blij.

In oktober 2009 denderde er ineens een wonder bij ons binnen. Zoon Bart, halverwege HAVO-3, meldde zich met spijkers en een hamer in de keuken. Of ik hem wilde vastspijkeren, elke dag. Hij moest bekennen dat zijn VWO-hersens hem niet langer voldoende indekten tegen onvoldoendes op HAVO-niveau. Zijn strategie – vertrouwen op zijn herseninhoud en verder niets uitvoeren – leverde nog slechts verschrompelde vruchten op waar niets mee te beginnen was. Bovendien kreeg hij door dat de HAVO niet zijn eindstation moest zijn. Dat er nog een lang leven wachtte na zijn middelbare school en dat wat meer uitdaging wenselijk was. Ergo: de HAVO-cijfers moesten omhoog, het VWO moest erachteraan en daarna lonkte de universiteit. Hamer, spijkers en studeren maar. We zijn nu ruim een jaar verder en Bart gaat als een speer. Als hij nu ook nog zijn onderbroeken in, in plaats van náást, de wasmand deponeert, is hij een droomzoon.

Tertia, die eigenlijk gewoon Floor heet, was zo mogelijk nog erger. Zoon Bart was lui, maar altijd bedachtzaam. Floor is vanaf haar tweede – wat is er toen toch in dat meiske gevaren? – een ongeleid projectiel. Ze leeft maar raak, denkt nergens over na en komt overal mee weg. Zij zit nu in dat vermaledijde tweede brugjaar. Over een half jaar wordt duidelijk of ze naar het VWO mag. Ik weet echter niet beter dan dat het de HAVO wordt, daar heeft mevrouw vanaf haar intreding op de middelbare school geen enkele twijfel over laten bestaan. Haar cijfers ook niet trouwens: daarover stuur je geen brieven naar huis, wat een scores …

Vorige week kreeg ze haar rapport. En ik een SMS: ‘Rapport is waardeloos, wil je mij vastspijkeren?’. Haar impulsieve karakter indachtig telde ik niet per direct mijn zegeningen. Deze inkeer kon wel eens van zeer tijdelijke aard zijn. Maar heel voorzichtig begin ik te juichen: middag na middag zitten we met een grote pot thee, waarvoor zij overigens bedankt, gezusterlijk naast elkaar om de wonderen van natuur, taal, geschiedenis en aard te ontwarren. Ze vindt het fijn, zei ze gisteren. Het valt eigenlijk allemaal wel mee, als je er eenmaal voor gaat zitten, vond ze. En, voegde ze toe: we doen dit niet om de HAVO-cijfers op te krikken, we gaan voor een VWO-advies. Zo zie je maar: wie op haar negende ongesteld wordt en dus in de puberteit schiet, die wordt op haar dertiende ineens heeeeel wijs!